跳转至

数学基础

阅读信息

559 个字  3 分钟  本页总访问量:加载中...

数学基础

算符 nabla:

\[\vec{\nabla}=\frac{\partial}{\partial x}\vec{i}+\frac{\partial}{\partial y}\vec{j}+\frac{\partial}{\partial z}\vec{k}\]

梯度

标量函数\(f=f(x,y,z)\)的梯度,输入为标量、输出为矢量:

\[\vec{\nabla}f=\frac{\partial f}{\partial x}\vec{i}+\frac{\partial f}{\partial y}\vec{j}+\frac{\partial f}{\partial z}\vec{k}\]

\(\vec{\nabla}f\)\(d\vec{l}\)之间的夹角为\(\theta\),则

\[df=|\vec{\nabla}f||d\vec{l}|\cos\theta,\quad|\vec{\nabla}f|=\frac{df_{max}}{|d\vec{l}|}\]

即梯度是导数下降最快的方向。

散度

矢量函数\(f=(P(x,y,z), Q(x,y,z), R(x,y,z))\)的散度,输入为矢量、输出为标量:

\[\vec{\nabla}\cdot \vec{f}=P_x'+Q_y'+R_z'\]

散度表示单位立方体中矢量场线的净流出量(假象立方体,\(P_x'\)表示 x 方向相对的两个面的净流出量,etc.)。散度大于零,表示源;散度小于零,表示汇;散度等于零,表示无源。

散度定理(高斯定理):

\[\oint_{\tau}\vec{A}\cdot\mathrm{d}\vec{S}=\int_{\tau}(\vec{\nabla}\cdot\vec{A})\mathrm{d}\tau\]
证明

待补充。

旋度

矢量函数\(f=(P(x,y,z), Q(x,y,z), R(x,y,z))\)的旋度,输入为矢量、输出为矢量:

\[ \begin{align*} \vec{\nabla}\times \vec{f}&=\begin{vmatrix} \vec{i} & \vec{j} & \vec{k} \\ \frac{\partial}{\partial x} & \frac{\partial}{\partial y} & \frac{\partial}{\partial z} \\ P & Q & R \end{vmatrix} \\ &= \left(\frac{\partial R}{\partial y} - \frac{\partial Q}{\partial z}\right)\vec{i} + \left(\frac{\partial P}{\partial z} - \frac{\partial R}{\partial x}\right)\vec{j} + \left(\frac{\partial Q}{\partial x} - \frac{\partial P}{\partial y}\right)\vec{k} \end{align*} \]
旋度的几何含义

什么是"有旋"?

首先理解"旋"的概念: - 有旋:矢量场有"环绕"或"涡旋"的性质,就像漩涡中的水流 - 无旋:矢量场没有环绕性质,就像平行直流的水流 - 旋度:衡量矢量场在某点附近的"旋转强度"

旋度的物理本质

旋度实际上衡量的是:单位面积内矢量场的环流强度

数学推导:为什么旋度表示旋转强度

让我详细解释旋度公式中z分量的含义:

z分量:

\(\frac{\partial Q}{\partial x} - \frac{\partial P}{\partial y}\)

想象在xy平面上有一个小矩形,边长为\(\Delta x\)\(\Delta y\)

1. 沿着矩形边界的环流

沿矩形边界逆时针方向计算环流: - 底边:从\((x, y)\)\((x+\Delta x, y)\),贡献\(P(x,y) \cdot \Delta x\) - 右边:从\((x+\Delta x, y)\)\((x+\Delta x, y+\Delta y)\),贡献\(Q(x+\Delta x,y) \cdot \Delta y\) - 顶边:从\((x+\Delta x, y+\Delta y)\)\((x, y+\Delta y)\),贡献\(-P(x,y+\Delta y) \cdot \Delta x\) - 左边:从\((x, y+\Delta y)\)\((x, y)\),贡献\(-Q(x,y) \cdot \Delta y\)

2. 总环流

\[\Gamma = P(x,y)\Delta x + Q(x+\Delta x,y)\Delta y - P(x,y+\Delta y)\Delta x - Q(x,y)\Delta y\]

3. 利用泰勒展开

  • \(Q(x+\Delta x,y) \approx Q(x,y) + \frac{\partial Q}{\partial x}\Delta x\)
  • \(P(x,y+\Delta y) \approx P(x,y) + \frac{\partial P}{\partial y}\Delta y\)

代入得:

\[ \Gamma \approx \frac{\partial Q}{\partial x}\Delta x \Delta y - \frac{\partial P}{\partial y}\Delta x \Delta y = \left(\frac{\partial Q}{\partial x} - \frac{\partial P}{\partial y}\right)\Delta x \Delta y\]

4. 单位面积的环流(旋度的z分量)

\[(\vec{\nabla}\times \vec{f})_z = \frac{\Gamma}{\Delta x \Delta y} = \frac{\partial Q}{\partial x} - \frac{\partial P}{\partial y}\]

为什么旋度不为零表示有旋?

核心理解:旋度衡量的是环流密度

  • 旋度 ≠ 0:净环流 ≠ 0 → 存在旋转趋势 → 有旋
  • 旋度 = 0:净环流 = 0 → 无旋转趋势 → 无旋

具体例子

例子1:纯旋转场(有旋)

\[\vec{f} = (-y, x, 0)\]

计算z分量:

\[(\vec{\nabla}\times \vec{f})_z = \frac{\partial x}{\partial x} - \frac{\partial(-y)}{\partial y} = 1 - (-1) = 2\]

这表示绕z轴逆时针旋转,旋度不为零,所以有旋。

例子2:径向场(无旋)

\[\vec{f} = (x, y, 0)\]

计算z分量:

\[(\vec{\nabla}\times \vec{f})_z = \frac{\partial y}{\partial x} - \frac{\partial x}{\partial y} = 0 - 0 = 0\]

这是从原点向外发散的场,虽然不是平行流,但没有旋转,所以无旋。

例子3:剪切流(有旋)

\[\vec{f} = (y, 0, 0)\]

计算z分量:

\[(\vec{\nabla}\times \vec{f})_z = \frac{\partial 0}{\partial x} - \frac{\partial y}{\partial y} = 0 - 1 = -1\]

旋度定理(斯托克斯定理):

\[\oint_C\vec{A}\cdot\mathrm{d}\vec{l}=\int_S(\vec{\nabla}\times\vec{A})\cdot\mathrm{d}\vec{S}\]
证明

待补充。

拉普拉斯算子

标量函数\(f=f(x,y,z)\)作用给拉普拉斯算子:

\[ \begin{align*} \Delta f&=\nabla\cdot\nabla f \\ &=(\frac{\partial}{\partial x},\frac{\partial}{\partial y},\frac{\partial}{\partial z})\cdot(f_x',f_y',f_z') \\ &=f_{xx}''+f_{yy}''+f_{zz}'' \end{align*} \]